Chuyện Tuyển Dụng Ở Startup/SME: Không Yêu Đừng Nói Lời Cay Đắng

Sáng nay chào ngày mới bằng việc một em nhân viên mới tự ra khỏi group công việc và không đi làm. Liên hệ không được. Không bàn giao, không thông báo. Out là out. Không quan tâm hậu quả để lại.

Gần 2 tháng nay tuyển dụng nhiều, tình huống các bạn được phỏng vấn, thỏa thuận xong xuôi, hứa hẹn cố gắng và phấn đấu này nọ, vào làm được vài ngày thì nghỉ, xảy ra đến nay mình đếm được là hai mươi ba lần. Hai mươi ba lần. Cho nhiều vị trí khác nhau, cả văn phòng lẫn trong hệ thống quán.

Hoặc với lý do áp lực quá chịu không được, hoặc với lý do không phù hợp môi trường, hoặc không một lý do hay lời nói nào cả. Mình thích thì mình nghỉ thôi. Tần suất xảy ra nhiều quá khiến mình đặt câu hỏi, chuyện gì đã xảy ra? Lỗi do công ty mình hay lỗi do phòng nhân sự, hay lỗi tư duy của chính các bạn ấy.

Bản thân từng trải trong nghề làm công ty nhỏ, và quen biết nhiều bạn bè làm nghề startup hoặc đang điều hành các công ty, mình hiểu rất rõ những áp lực của việc xây dựng một bộ máy.

Nhỏ có cái khó của nhỏ, lớn có cái khó của lớn. Trong đó, áp lực về việc xây dựng đội ngũ, tuyển dụng và giữ chân được người phù hợp, là vô cùng lớn. Không thể cạnh tranh bằng các chế độ phúc lợi và mức lương với các công ty lớn, doanh nghiệp SME và Startup loay hoay với các bài toán con gà và quả trứng. Khó khăn của Startup và SME có thể tạm kể vài thứ như sau:

- Không đủ tiền để cạnh tranh tuyển người bằng lương và chế độ.

- Công việc chưa đủ rõ ràng để tìm được người chuyên nghiệp trong từng bộ phận chức năng trong công ty.

- Người giỏi và có kinh nghiệm sẽ khó còn máu lửa và dấn thân vì họ đã đi làm đủ lâu để biết bán sức lao động sao cho đáng giá nhất. Người máu lửa và dấn thân thường còn thiếu kinh nghiệm. Người có cả hai thường đã tự mở công ty riêng hoặc dự án riêng. Hoặc đi định cư.

Vì đã chọn lựa con đường này và chấp nhận khó khăn của nó, nên mình luôn tìm giải pháp thay vì than phiền. Mình chọn tuyển dụng những bạn còn ít kinh nghiệm nhưng máu lửa, để đào tạo và nuôi dưỡng dần. Cách đó mình đã thành công với một vài vị trí trưởng phòng do chính mình đào tạo từ khi còn là sinh viên hoặc mới ra trường. Đến nay các bạn đều đủ tự tin để lead team và vẫn còn tiềm năng phát triển bản thân, nghề nghiệp rất lớn.

Ngoài ra, mình cũng phân bổ ngân sách tuyển dụng những nhân sự là người làm thuê chuyên nghiệp, để có thể hoạt động hiệu quả hơn. Vì đắt xắt ra miếng. Tìm được người giỏi phù hợp, dù lương cao nhưng giá trị tạo ra cho doanh nghiệp cũng cao hơn hẳn.

Một kinh nghiệm nhỏ của mình, đó là dù đang cần hay không cần, mình vẫn luôn duy trì mối quan hệ với nhiều người giỏi trong những mảng ngành khác nhau. Không phụ thuộc vào phòng nhân sự hoặc các công ty săn đầu người, vì chỉ có chính mình mới hiểu rõ nhất công ty mình làm gì, đại dương mênh mông đang hướng đến là đâu, và ai là thủy thủ đoàn phù hợp nhất.

Và quan trọng hơn hết, mình phải luôn cố gắng giỏi hơn và tử tế hơn, thì mới có thể quy tụ được người giỏi về cùng mình chiến đấu. Vì người giỏi chỉ theo người giỏi, hoặc người tử tế. Đó là áp lực của người founder, không thể tránh khỏi.

Mình vẫn luôn quan điểm mối quan hệ giữa doanh nghiệp và ứng viên là mối quan hệ ngang hàng, win-win. Hai bên đều cần nhau để thỏa mãn nhu cầu của nhau. Nhưng gần đây mình lại gặp tình huống, công ty mình giống như gái chờ chồng. Người ta thích đến thì đến, thích đi thì đi, muốn là nghỉ ngang không cần biết thứ mình để lại là một bào thai hay một mớ hỗn độn. Mà dù là bào thai hay một mớ hỗn độn, cũng cần chịu trách nhiệm và giải quyết hậu quả chứ hả?

Ồ, mình hoàn toàn có thể dùng cách nói đanh đá bên trên để chửi rủa trách móc chê bai như rất nhiều những người bạn của mình tuyển dụng phải những trường hợp vô trách nhiệm và xả sự bực tức trên mạng xã hội. Nhưng mình là một đứa đã từng nghỉ ngang vì mâu thuẫn với sếp trong công việc mà chỉ gửi mail bàn giao chứ không gặp trực tiếp, nên hiểu được góc độ cảm xúc và tư duy của người gây ra hành động đó.

Tuy nhiên, hiểu không có nghĩa là đồng tình. Cách các bạn ứng xử ngày hôm nay sẽ đem lại hậu quả vào một ngày nào đó. Như mình, đến bây giờ, dù đã bàn giao công việc qua email và sắp xếp người thay thế, vẫn cảm thấy có lỗi với anh sếp cũ vì đã không đủ can đảm trực tiếp gặp mặt ảnh để từ chức. Chuyện đó như một kiểu ám ảnh với đứa luôn rất nghiêm khắc với bản thân trong cách ứng xử với người khác như mình.

Vậy nên, mình có một vài lời như sau muốn nói cùng bạn, trước khi bạn ra quyết định nghỉ ngang một công việc nào đó:

- Suy xét thật kỹ về lý do bạn ra đi. Như cách các bạn đã suy xét khi nhận việc. Khi một công ty gửi offer cho bạn, thứ các bạn nhận không chỉ là một việc làm, mà còn có cả niềm tin và hy vọng. Doanh nghiệp chúng mình khi phát sinh một lao động là phát sinh một bài toán rất dài lâu. Không chỉ là vấn đề lương thưởng, còn phải xây dựng chế độ bảo hiểm, lộ trình thăng tiến, môi trường và văn hóa công ty, làm sao để bạn phát triển và đóng góp tốt hơn. Thậm chí còn phải tính toán đến các phúc lợi cho gia đình người thân của bạn. Hôm nay nhận bạn vào làm, mình phải hình dung câu chuyện 5 năm sau bạn sẽ thế nào, 10 năm sau bạn sẽ ra sao và cả đời sẽ trở thành ai nếu bạn vẫn ở cùng công ty mình đến lúc đó.

- Hãy dấn thân và kiên nhẫn. 2 tháng thử việc vẫn là quá ngắn để tìm kiếm sự phù hợp, nói gì một vài ngày. Sự phù hợp chỉ có, khi chúng ta cho nhau cơ hội được hiểu nhau. Bạn chọn cách tác động đến môi trường xung quanh và thay đổi nó theo cách của mình, hay rời bỏ đi và không tìm cách thích ứng, sẽ thể hiện bạn là người như thế nào, và năng lực sinh tồn của bạn đến đâu.

- Hãy cho đi trước khi đòi hỏi. Và hãy biết đòi hỏi khi mình đã chứng minh đủ khả năng. Dưới góc độ là người sử dụng lao động, mình đắn đo từng đồng khi trả cho một người chưa chứng minh được năng lực, nhưng không tính toán một đồng khi trả cho người đã có lòng tin. Đây cũng là góc độ tư duy của hầu hết các doanh nghiệp khác.

- Áp lực là bản chất của việc làm. Không ai trả tiền để bạn được vui sướng thoải mái tận hưởng cuộc đời. Nhưng áp lực cũng là thứ giúp bạn trưởng thành và tài giỏi. Một chút áp lực những ngày đầu đi làm còn không chịu nổi, thì sau này bạn mong chờ mình đương đầu được với điều gì? Chưa cố gắng đã đầu hàng là một loại hèn kém. Một lần hèn kém, hai lần hèn kém, ba lần hèn kém, sẽ dần dần thành cả đời hèn kém trước khi kịp nhận ra.

- Bất luận vì lý do gì, khi không còn muốn bên nhau, cũng cần một lời chia tay tốt đẹp. Cách bạn bước vào một công ty cho thấy năng lực của bạn, nhưng cách các bạn bước ra khỏi một công ty cho thấy một phần nhân cách của bạn. Hãy chia tay lịch sự, ôn hòa, có trách nhiệm, và đừng bao giờ nói xấu người cũ.

Trái đất này rộng lớn nhưng cũng rất nhỏ bé. Người mà ngày hôm nay bạn dùng cách vô trách nhiệm để đối xử với họ, có thể là người bạn sẽ cần đến trong tương lai. Mồi nào, cá đó. Gieo nhân nào, gặt quả đó. Nên làm gì cũng cần nghĩ tới hậu quả về sau.

Chúc bạn may mắn tìm được công việc phù hợp. Và biết cách ứng xử phù hợp.

Nguyễn Ngọc Hà - CEO Công ty TNHH TM DV OFOOD

Theo Trí Thức Trẻ